tom cat f14
.ف-۱۶ فایتینگ فالکن
اف-۱۶ فایتینگ فالکن | |
---|---|
نوع هواپیما | جنگنده چندمنظوره |
شرکت سازنده | جنرال داینامیکس، لاکهید مارتین |
تاریخ نخستین پرواز | ۲ فوریه ۱۹۷۴ |
تاریخ رونمایی | ۱۷ آگوست ۱۹۷۸ |
وضعیت کنونی | فعال |
بکارگیرنده(ها) | نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا و ۲۵ استفاده کننده دیگر |
تعداد ساختهشده | بیش از ۴۴۰۰ فروند |
بهای هر فروند | اف-۱۶ایبی ۱۴/۶ ملیون دلار آمریکا(دلار سال ۱۹۹۸)، اف-۱۶سیدی ۱۸/۸ ملیون دلار آمریکا(دلار سال ۱۹۹۸) |
مدلهای دیگر | اف-۱۶ ویستا، میتسوبیشی اف-۲ |
اف-۱۶ فایتینگ فالکن (به انگلیسی: F-16 Fighting Falcon) به معنای شاهین مبارز، جنگنده سبُک، کوچک و بسیار چابک آمریکایی است که شرکت جنرال داینامیکس به سفارش دولت ایالات متحده آمریکا ساخته است. نقش اصلی این هواپیما، پشتیبانی جنگندههای بزرگتر مانند اف-۱۵ در درگیریهای هوایی و حملات زمینی است.
۲۴ کشور از این هواپیما استفاده میکنند و مدلهائی از آن در ژاپن و ترکیه ساخته میشود.این جنگنده مدرن، با انواع فناوریهای منحصر به فرد خود، نقش بسزایی در برتری هوایی نیروهای جنگنده ایفا میکند. از جمله اینکه این جنگنده از نظر تعمیرات و آماده شدن برای عملیات، بسیار سریع و ساده است.
تاریخچه ساخت
طی دهه ۱۹۶۰، نیروی هوایی و دریایی آمریکا دریافتند که به جنگندهای نیاز دارند که بتواند با موشکهای دقیق و پیشرفته، از پس ماموریتهای سخت برآید. آنها نیازمند جنگندهای سریع، دارای میدان پروازی زیاد و مجهز به سیستم رادار بسیار قوی بودند. تا آن زمان این دو نیرو از جنگندههای جنرال داینمیکس اف-۱۱۱ و اف-۴ فانتوم برای ماموریتهای دوربرد و میانبرد خویش استفاده میکردند. تجربیات جنگ ویتنام به آنها نشان داد که نمیتوانند با سیستمهای موشکی قدیم چندان موفق باشند.[۱]
اف-۱۶ در ایران
نیروی هوایی شاهنشاهی ایران در بین سالهای ۱۹۷۶ و ۱۹۷۷ سفارش خرید ۳۰۰ فروند از این جنگنده را به شرکت جنرال داینامیکس ابلاغ کرد که با موافقت طرف آمریکایی مراحل اولیه این معامله نیز انجام گرفت. ولی بعد از انقلاب ۱۳۵۷ ایران این درخواست سفارش را لغو کرد.[۲] دو فروند اف ۱۶ برای آزمایشها به ایران تحویل داده شد و خلبانان برای آموزشهای مقدماتی به آمریکا اعزام شدند. محمد رضا پهلوی قرار بود این هواپیما را جایگرینی برای نورثروپ اف-۵های قدیمی ارتش کند و حتی طی اعلامیهای از شرکت جنرال دینامیکس و لاکهید درخواست کرد که کارخانه ساخت اف ۱۶ را در طبس احداث کنند. اگر ایران این تعداد اف ۱۶ را خریداری میکرد از نظر توان نظامی در سال۱۹۹۰ به سومین نیروی هوایی برتر دنیا میرسید و دارای بالاترین رکورد در داشتن اف ۱۶ میبود.[نیازمند منبع] این در حالی بود که کشورهای اروپایی تنها با بودجه خود توان خریدن ۵۰ فروند اف ۱۶ را داشتند.[نیازمند منبع] رئیس دولت موقت مهدی بازرگان دستور لغو تمامی سفارشات نظامی خارجی ایران و از جمله هواپیماهای اف-۱۶ را صادر نمود.[نیازمند منبع]
منابع [ویرایش]
- ↑ ویکیپدیای انگلیسی
- ↑ Tony Holmes & Bruce Hales. “IRAN PHANTOM IIs”. In IRANIAN F-4 PHANTOM II UNITS IN COMBAT. Jim Laurier. 1st ed. OSPREY, 2003. ISBN 5-658-84176-1.
. |
اف-۱۵ ایگل | |
---|---|
نوع هواپیما | جنگنده برتری هوایی |
شرکت سازنده | مک دانل داگلاس، بوئینگ آیدیاس |
تاریخ نخستین پرواز | ۲۷ جولای ۱۹۷۲used by saudis and burkina faso people. |
تاریخ رونمایی | ۹ ژانویه ۱۹۷۶ |
وضعیت کنونی | فعال |
بکارگیرنده(ها) | نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا |
بهای هر فروند | اف-۱۵ایبی ۲۷/۹ ملیون دلار آمریکا، اف-۱۵سیدی ۲۹/۹ ملیون دلار آمریکا |
مدلهای دیگر | اف-۱۵ای استرایک ایگل، اف-۱۵اس/امتیدی |
اف-۱۵ ایگل (عقاب) جنگنده آمریکایی است که برای برتری هوائی به سفارش دولت آمریکا (برای نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا و گارد ملی هوائی) طراحی و ساخته شدهاست. این هواپیما را شرکت مکدانل-داگلاس که اکنون بخشی از شرکت بوئینگ است میساخت. اف-۱۵ جنگنده اصلی آمریکا برای مراقبت از مرزهای هوائی این کشور است.
محتویات[نهفتن] |
ساخت و توسعهٔ جنگندهٔ تاکتیکی اف-۱۵
هواپیماهای جنگی یک جذابیت خاصی در مقایسه با دیگر هواپیماها از خود نشان میدهند؛ به عنوان مثال در جنگ جهانی اول هواپیماهای جنگی دو باله، در جنگ جهانی دوم هواپیماهایی چون اسپیت فایر، موستانگ، زیرو و جنگندهٔ اف-۸۶ که نقش خود را بر فراز کره نشان دادند و جنگنده فانتوم اف-۴ که در دههٔ ۱۹۶۰ زبانزد ومعروف گردید وپس از آن جنگندهٔ تاکتیکی اف-۱۵ معروف به عقاب ساخته وارائه شدهاست.
در واقع میتوان گفت قابلیتهای استثنایی اف-۱۵ ناشی از ترکیب ویژگیهای کارامد است
استفاده از دوموتور قدرتمند توربوفن با قدرت ۲۹۰۰۰ پوند کشش (۱۳۱۵۴) در ثبت اوج گیری و شتاب و دارا بودن یک سازه هوایی قوی که حاصل هزاران ساعت مطالعه و بررسیهای رایانهای وانجام آزمایشها تونل باد بوده و نیز استفاده از سطوح فرامین پروازی قوی که قابلیت پرواز را در این هواپیما خارق العاده ساخته است؛ همچنین استفاده از سامانهٔ هوایی دیجیتال ونصب یک رادار با برد بلند حدود۱۰۰مایل (۱۶۰کیلومتر) در اف-۱۵و به کار گیری آخرین نوع رادار برد متوسط واستفاده از موشکهای هوا به هوای اسپارو وبرد بلند حرارتی سایدوایندر و مجهز شدن این جنگنده به توپ سرعت بالا، از آن یک عقاب با سرعت بالا ساختهاست. توسعهٔ جنگنده اف-۱۵ با تولید هواپیماهای جدید روسی در سال ۱۹۶۷ همزمان گردید و این در حالی بود که در همان زمان جنگندههای اف-۴در ویتنام در گیر بودند؛ در واقع تحت این شرایط، نیروی هوایی ایالات متحده به طور جدی ساخت جنگندهٔ اف-۱۵را آغاز نمود.[۱]
مشخصات
ویژگیهای عمومی
- تعداد خدمه: ۱
- طول: ۱۹٫۴۳ متر
- ارتفاع: ۵٫۶۳ متر
کارآیی
- سرعت بیشینه: ۲٫۰۵ ماخ یا ۲۶۶۰ کیلومتر بر ساعت
- برد: ۵۵۵۰ کیلومتر
- نرخ صعود: ۲۵۴ متر بر ثانیه
- شعاع مبارزه: ۱۹۶۷ کیلومتر[۲]
طرح موفق گرومن در اف-۱۴ این بود که دوباره از موتورهای تیاف۳۰ در هواپیمای اف-۱۱۱بی بر خلاف طرح نیروی دریایی برای استفاده از موتورهای اف۴۰۱پیدابلیو-۴۰۰ که شرکت پرت و ویتنی برای نیروی دریایی ساخته بود، استفاده کرد. اگرچه این هواپیما از اف-۱1۱ بی سبکتر بود، ولی بزرگترین و سنگینترین هواپیمایی ناو جنگی بود که از روی ناو پرواز میکرد. ابعاد بزرگ هواپیما به خاطر رادار بزرگ ایان/ایدابلیوجی-۹، موشک ایم-۵۴ فینیکس، و یک باک داخلی بزرگ ۷۳۰۰ کیلویی از هواپیمای اف-۱۱۱بی بود.
بهسازیها و تغییرات
با گذشت زمان، مدلهای اولیه تمام موشکهای این هواپیما با موشکهای پیشرفتهتر جایگزین شدند که تجهیزات الکترونیکی مستحکمتر که امکان اعتماد بهتر به عملکرد هواپیما را ممکن میکرد، سامانه بهتر ایسیسیام، و فضای بیشتر برای موتور هواپیما را داشتند. در اولین جایگزینیها موشک هوا به هوا با رادار فعال فینیکس، موشک هوا به هوای آشیانهیاب راداری نیمهفعال اسپارو، و موشک هوا به هوای حرارت یاب سایدوایندر در مدلهای دهه ۱۹۸۰ اعمال شدند.
طرح سامانه اکتشافی تاکتیکی هوابرد یا (TARPS) در دهه ۱۹۷۰ برای اف-۱۴ تامکت انجام شد. سامانه اکتشافی (TARPS) در زیر بدنه اصلی استوانهای هواپیما نصب میشد و رابطهای مخصوص خود را هم با خود داشت. حدود ۶۵ اف-۱۴ مدل ای و تمام اف-۱۴های دی برای حمل این سامانه بهسازی شدند. این سامانه در وهله اول توسط آرآیاو در صندلی عقب که یک نمایشگر پیچیده TARPS برای مشاهده آمار دریافتی اطلاعاتی را به همراه داشت، کنترل میشد. سامانههای اکتشافی تاکتیکی هوابرد در سال ۱۹۸۰ معرفی شدند. در سال ۱۹۹۶ سامانههای TARPS با دوربینهای دیجیتالی (TARPS-DI) بهسازی شدند. دوربینهای دیجیتالی یکبار دیگر هم در اوایل سال ۱۹۹۸ بهسازی شدند که سامانه TARPS-CD را هم با خود داشتند.
درسال ۱۹۸۷ برخی از اف-۱۴های مدل ای با موتور جنرال الکتریک اف۱۱۰ بهسازی شدند. این تامکتها تامکتهای دوباره طراحی شدهٔ اف-۱۴ ای+ بودند که بعدها در سال ۱۹۹۱ به اف-۱۴ بی تغییر یافتند. هواپیماهای مدل دی هم در همین دوره گسترش یافتند که موتورهای جنرال الکتریک اف۱۱۰ را با تجهیزات دیجیتالی هوانوردی جدیدتر مانند کابین خلبان شیشهای با خود داشتند.
اضافه کردن قابلیت تهاجم زمینی
طراحی
بدلیل هزینه بالای طراحی این سوپر جنگنده در آن زمان، شرکت گرومن مجبور شد پروژه طراحی تامکت را بهطور مشترک با نیروی دریای آمریکا ادامه دهد.[۲]
کابین خلبان اف-۱۴ تامکت دو جایگاه سرنشین در طول هم دارد. خلبان و افسر مسئول رادار رهگیری (آرآیاو) روی صندلی پرتاب به بیرون مارتین-بیکر جیآریو-۷ای که با راکت حرکت میکند و از سطح زمین و با سرعت صفر ۴۵۰ گره به بالا پرتاب میشود، مینشینند. آنها در کاناپی هواپیما مجهز به ۴ آینه، دید ۳۶۰ درجه به بیرون دارند که یکی از این کاناپیها برای افسر مسئول رادار رهگیری و دیگری برای خلبان است. کاناپی اف-۱۴ کاناپی سنتی است که دارای سه قسمت است. اما ساختار کلی آن بزرگ است و دید خوبی را از آن میتوان داشت. خدمه هواپیما از کنترلگرها و دستگاه قدیمی و کلاسیک این هواپیما که ساختار چند گونه آنالوگ و دیجیتالی دارند، استفاده میکنند. کنترل هواپیما فقط به عهده خلبان است. تاکنون هیچ گونه سامانه کنترل دو نفری برای اف-۱۴ ساخته نشده است. کنترلگرهای اصلی اف-۱۴ یک نمایشگر سربالا است که توسط شرکت کایزر ساخته شده است و دو نمایشگر ویاسآی و اچاسآی هستند که اطلاعات مربوط به سرعت، جستجو، و سایر اطلاعات را میدهند. اف-۱۴ای و اف-۱۴بی مثل هواپیماهای اف-۱۶ و اف-۱۸ نمایشگر چندکاره ندارند.
اف-۱۴ تامکت دماغه بزرگی دارد و این به خاطر آن است که هواپیما نه تنها دو سرنشین دارد، بلکه تعداد زیادی از سامانههای هوانوردی را هم دارد. ایسیام (ECM) و قسمت جستجوگر خیلی فراگیر و بزرگ هستند. قسمت اصلی رادار هاگز ایدابلوجی-۹ ایکس-باند است که در مدلهای ابتدایی سامانه دیجیتالی ۵۴۰۰ بایتی سبکی با حافظه دسترسی تصادفی ۳۲ کیلوبایتی را به همراه داشت. دیش آنتن، دیش عریض ۹۱ سانتیمتری مسطح است که ۱۰ کیلووات برق مصرف میکند و آنتنهای پیچیده آیافاف (IFF) دارد. چندین دستگاه جستجوگر و ردگیری دیگر نظیر ردگیری به هنگام جستجو، حرکت دادن به هنگام جستجو، تعقیب تک هدف پالس دوپلر (PDSTT)، و دستگاه تعقیب (JAT) نیز وجود دارند. این هواپیما قادر است ۲۴ هدف هوایی را به طور همزمان رهگیری نموده و در آن واحد به سمت ۶ هدف در حالت ردگیری به هنگام جستجو تا حدود ۱۰۰ کیلومتر موشک شلیک کند. در حالت فقط-پالس (STT) برد حدود ۱۵۰ کیلومتر است. حداکثر برد جستجوگری فراتر از ۱۹۰ کیلومتر است، که حتی روی جنگندهای دیگر در ۱۲۰ الی ۱۴۰ کیلومتری هم میتوان قفل راداری انجام داد. موشکهای کروز هم میتوانند هدف این هواپیما با رادار ایدابلیوجی-۹ قرار بگیرند. چون این رادار در حالت دوپلر-پالس روی اهداف کوچک در ارتفاعات پائین هم قفل میکند و آنها را تعقیب میکند. دیش آنتن رادار در دماغه هواپیما قرار گرفته است و بیشتر سامانههای هوانوردی رادار درست در قسمت پشت دماغه نزدیک جایگاه خلبان جاسازی شدهاند. سامانههای هوانوردی دیگر نیز (نظیر آیافاف، رادیوهای برقراری ارتباط، ابزارهای جهت یاب و غیره) در نزدیکی جایگاه افسر رادار رهگیری قرار گرفتهاند و بیشتر باسامانههای نمایشگر رادار ایاندابلیوجی-۹ ترکیب شدهاند.
هواپیماهای تامکت همچنین سامانه سیگنالهای الکترونیکی مقابله، سامانههای اخطارگر رادار(RWR)، پخش کنندههای خاشه/شعله در قسمت دم هواپیما، هماهنگ کننده آمار بین جنگندهها، و سامانه دقیق ناوبری اینرسی نیز دارند. هماهنگیهای اولیه در کامپیوتر ناوبری برنامه ریزی میشود و یک گردش نما در سیستم تمام حرکات هواپیما را زیر نظر دارد. این حرکات هواپیما به کامپیوتر ناوبری فرستاده میشود، و فاصله و جهت جت از اولین جای حرکتش محاسبه میگردد.
این قابلیت در کنار موشک بسیار قوی و دقیق ایم-۵۴ فینیکس، اف-۱۴ ای را به نوعی منحصر به فرد نمودهاست به طوری که در آمریکا به نام Top Gun یا سلاح برتر شناخته میشود.
تاریخچه هواپیمای اف-۱۴ تامکت در آمریکا
این بخش نوشتار نیازمند گسترش است با: اضافه کردن تاریخچه عملیاتی در آمریکا. |
نیروی هوایی آمریکا استفاده از این جنگنده را رسما در سپتامبر سال ۲۰۰۶ و در فرودگاه نیروی هوایی اوشنا متوقف کرد.[۳] آمریکا در سال ۲۰۰۷ اعلام کرد که کلیهٔ قطعات ذخیره و یدک این جنگنده را علیرغم اینکه ممکن است سر از ایران در بیاورند خواهند فروخت.[۴]
آمریکا جنگنده اف/ای-۱۸ئی/اف سوپر هورنت را جایگزین مناسبی برای این جنگنده دانست.[۵]
تاریخچه هواپیمای اف-۱۴ تامکت در ایران
پس از ایالات متحده آمریکا، ایران تنها کشوری است که دارای این نوع جنگندهاست. نیروی هوایی شاهنشاهی ایران ۸۰ فروند از این هواپیما سفارش داد که ۷۹ فروند آن به ایران تحویل داده شد و هواپیمای آخر به دلیل قطع رابطه ایران و آمریکا و تحریم تسلیحاتی ایران به نیروی دریایی آمریکا داده شد. در حال حاضر این جنگنده تنها در ایران درحال سرویس دهی میباشد. از مشکلات اف-۱۴ تامکت این است که سرویس دهی و عملیاتی کردن آن بسیار مشکل است . جنگنده اف-۱۴ هنوز در نیروی هوایی ایران بهکار میرود و جزء جنگندههایی است که در طول جنگ ایران و عراق بسیار توسط ایران استفاده میشد. به همین دلیل تعدادی از این جنگندهها یا نابود شدهاند یا عملاً غیر قابل استفادهاند. اما «واحد مهندسی نیروی هوایی ایران» با بهسازی قطعات آن توانسته این هواپیما را تا حدودی به روز نگه دارد. تامکتهای ایران از نوع اولیه است و با تامکتهای آمریکایی تفاوتی ندارد. تعدادی از این جنگندهها در پایگاه هوایی خاتمی در نزدیکی اصفهان نگهداری میشود. تخمین زده میشود که ایران ۴۴ فروند اف-۱۴ دارد که ۱۳ فروند آنها عملیاتی هستند (۲۰۰۹)[۶].
مدلهای مختلف اف-۱۴ تامکت
اف-۱۴ ای
اف ۱۴ تامکت ای نسخه اولیه دو سرنشینه و طراحیشده برای تمام وضعیتهای آب و هوایی میباشد که برای نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا ساخته شده بود. و بعد با تغیراتی دقت ان برای بهکارگیری مهمات افزایش یافت. نیروی دریایی آمریکا ۴۷۸ فروند از این جنگنده را دریافت کرد و ۷۹ فروند از این جنگنده به ایران تحویل داده شد. ۱۲ فروند اولیه ان آزمایشی بود. ۱۰۲ فروند پایانی آن با موتور TF30-P-414A بهبود یافت.
هشتادمین اف-۱۴ ساخته شده برای ایران به دلیل قطع روابط ایران و آمریکا و تحریم تسلیحاتی ایران به نیروی دریایی آمریکا تحویل داده شد.[۷]
در مجموع ۵۵۷ تام کت ای توسط گرومن ساخته شد که ۴۸ فروند از آن به اف-۱۴ بی و ۱۸ فروند از آن به اف-۱۴ دی ارتقاء یافتند.[۷]
اف-۱۴ بی
در مجموع ۳۸ فروند اف-۱۴ بی توسط گرومن ساخته شد.[۷]
اف-۱۴ سی
اف-۱۴ سی پروژه تحقیقاتی از جنگنده اف-۱۴ بی بوده که هیچگاه به تولید عملیاتی منجر نشد.
اف-۱۴ دی
در مجموع ۳۷ فروند اف-۱۴ دی توسط گرومن ساخته شد.[۷]
کشورهای به کار گیرنده
کاربر فعلی:
- ایران در اسکاردرانهای نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (اف-۱۴ای):
- اسکادران جنگنده تاکتیکی ۷۲ : ۱۹۷۶ تا کنون
- اسکادران جنگنده تاکتیکی ۷۳ : ۱۹۷۷ تا کنون
- اسکادران جنگنده تاکتیکی ۸۱ : ۱۹۷۷ تا کنون
- اسکادران جنگنده تاکتیکی ۸۲ : ۱۹۷۸ تا کنون
- اسکادران جنگنده تاکتیکی ۸۳ : هواپیماهای سابق اسکادران ۷۳
کاربر سابق:
مشخصات
منبع اطلاعات U.S. Navy file,[۸] Spick, M.A.T.S.[۹]
مشخصات عمومی
- خدمه: ۲ خلبان و افسر رهگیری هوایی
- طول: ۶۲ فیت و ۹ اینچ (19.1 m)
- پهنای بال:
- باز شده: ۶۴ فیت (۱۹/۵۵ متر)
- جمع شده: ۳۸ فیت (11.58 m)
- ارتفاع: ۱۶ فیت (4.88 m)
- بال: مساحت ۵۶۵ فیت مربع (54.5 m²)
- ماهیواره: NACA 64A209.65 mod root, 64A208.91 mod tip
- وزن خالی: ۴۳۷۳۵ پوند (19,838 kg)
- وزن بارگیری: ۶۱۰۰۰ پوند (27,700 kg)
- بیشینه وزن برخاست: ۷۴۳۵۰ پوند (33,720 kg)
- پیشرانه: ۲× جنرال الکتریک یی-۱۱۰ جیای-۴۰۰ توربوفن با پسسوز
- نیرو ی خشک: ۱۳۸۱۰ پوند (61.4 kN) هرکدام
- نیرو با پس سوز ۲۷۸۰۰ پوند (124.7 kN) هرکدام
عملکرد
- سرعت بیشینه: ۲/۳۴ ماخ (1,544 mph, 2,485 km/h) at high altitude
- شعاع عملیاتی: ۵۰۰ ناتیکال مایل (575 mi, 926 km)
- برد ترابری: ۱۶۰۰ ناتیکال مایل (1,840 mi, 2,960 km)
- سقف پروازی: ۵۰۰۰۰ فیت (15,200 m)
- نرخ اوجگیری: >۴۵۰۰۰ فیت بر دقیقه (229 m/s)
- بارگیری بال: ۱۱۳/۴ پوند بر فیت مربع (553.9 kg/m²)
- نسبت نیرو به وزن: ۰/۹۱
جنگافزار
- توپها: ۱× توپ گاتلینگ ام-۶۱ (۲۰ میلیمتری) با ۶۷۵ گلوله
- جایگاهها: دارای ۱۰ جایگاه، ۶×زیر بدنه، ۲ تا ناسل، ۲×محل اتصال بالها.
- موشکها:
- ترکیب بارگیری:
- ۶×آیم-۵۴، ۲×آیم-۹
- ۲×آیم-۹+۲×آیم-۵۴+۳×آیم-۷ (ترکیب معمول)
- ۲×آیم-۹+۴×آیم-۵۴+۲×آیم-۷
- ۲×آیم-۹+۶×آیم-۷
- ۴×آیم-۹+۴×آیم-۵۴
- ۴×آیم-۹+۴×آیم-۷
- ۴×آیم-۹+۴×آیم-۱۲۰
- ۲×آیم-۹+۶×آیم-۱۲۰
- بمبها:
- جدام (JDAM) مهمات دقیق زن
- بمبهای هدایت لیزری پیووی
- بمبهای امکا-۸۰ غیر هدایت شونده
- سیبییو-۱۰۰ بمب خوشهای (امکا ۲۰ راکی-۲)
- متفرقه:
- پاد هدفگیری لانتیرن
- ۲×تانک سوخت قابل رهاسازی ۲۶۷ گالونی
تجهیزات پروازی
- رادار ایان/آدبلیوجی-۹ هیوز
- AN/ASN-130 INS, IRST, TCS
منبع
- ↑ The US Navy - Fact File
- ↑ Tony Holmes & Bruce Hales. «THE REQUIREMENT». در IRANIAN F-14 TOMCAT UNITS IN COMBAT. چاپ first edition. London: Ospreypublishing، ۲۰۰۴. شابک ۵-۷۸۷-۸۴۱۷۶-۱.
- ↑ F-14 Tomcat fighter
- ↑ US halts sale of F-14 jet parts بیبیسی
- ↑ F-14 Tomcat Replacement Proposals
- ↑ Cooper, Tom and Liam Devlin. "Iranian Air Power Combat Aircraft". Combat Aircraft, Vol. 9 No. 6, January 2009.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ F-14 Bureau Numbers
- ↑ U.S. Navy file
- ↑ F-14 Specifications, M.A.T.S.
سایت: مرجع کامل تمامی هواگرد های دنیا